Anh nhận ra rằng, nhiều bạn trẻ bây giờ rơi vào một “căn bệnh” khá phổ biến: bệnh sợ trách nhiệm. Bệnh này dẫn tới sự trì hoãn trong việc ra quyết định. Thấy việc quan trọng thì né tránh. Thấy việc khó thì để ngày mai. Nhưng ngày mai lại để sang tuần, rồi tháng sau và cứ thế… cuối cùng chẳng bao giờ làm được điều gì lớn.
Anh cũng từng như thế. Những ngày đầu mới rời quê ra Hà Nội học, anh luôn sợ mình làm sai, sợ bị chê, sợ thất bại. Vì thế nhiều lần anh chọn cách không quyết định gì cả, nghĩ rằng an toàn hơn. Nhưng thực ra, chính sự “không quyết” ấy mới là sự lựa chọn nguy hiểm nhất. Bởi vì đứng yên quá lâu thì mình sẽ bị bỏ lại phía sau.
Anh muốn các em nhớ rằng, kể cả khi em đưa ra một quyết định sai, em vẫn nhận được một món quà: đó là bài học. Còn nếu quyết định đúng, em sẽ có được thành quả. Dù kết quả nào thì em vẫn đi được một bước trên hành trình trưởng thành. Tệ nhất chính là không dám quyết, vì khi ấy em chẳng tiến thêm được bước nào.
Ra quyết định gắn liền với việc làm chủ cuộc đời
Ra quyết định không đơn thuần chỉ là chọn giữa A và B. Nó chính là việc em dám chịu trách nhiệm với cuộc đời mình. Một người trưởng thành là người biết nói: “Tôi chọn như thế này, và tôi chịu trách nhiệm cho kết quả ấy.” Nếu em luôn đẩy trách nhiệm cho người khác, luôn trông chờ ai đó quyết hộ, thì cuộc đời em sẽ mãi nằm trong tay người khác.
Anh nói điều này không để tạo áp lực mà để các em hiểu rằng, mỗi quyết định, dù nhỏ hay lớn, đều là viên gạch xây nên con đường tương lai. Khi em chọn ngành học, chọn bạn để chơi, chọn thói quen để duy trì… tất cả đều góp phần định hình con người em sau này. Nếu em không chủ động, em sẽ sống một cuộc đời do người khác vẽ sẵn.
Vì sao nhiều bạn sợ quyết định?
Có ba lý do chính mà anh quan sát thấy. Thứ nhất là sợ sai. Xã hội mình thường có thói quen phán xét, chỉ cần em làm sai một lần đã có người chê cười. Nỗi sợ bị đánh giá khiến nhiều em chọn cách im lặng, không hành động. Thứ hai là sợ mất mát. Khi đưa ra quyết định, bao giờ cũng có cái được và cái mất. Nhiều bạn tiếc rẻ, sợ đánh mất điều này hay điều kia nên cuối cùng chẳng chọn gì cả. Thứ ba là thiếu thông tin. Nếu không có đủ dữ liệu, việc quyết định trở nên mơ hồ, nên các em cứ lần lữa chờ đợi.
Anh cũng từng rơi vào cả ba tình huống này. Nhưng nhờ trải qua nhiều lần thử và sai, anh học được rằng không có quyết định nào hoàn hảo. Cái gọi là “sai” chỉ đơn giản là một cách chưa hiệu quả. Mỗi lần sai, em sẽ loại trừ được một con đường không phù hợp. Mỗi lần làm, em lại tích lũy thêm dữ liệu cho lần sau. Và chính nhờ thế, kỹ năng quyết định của em sẽ ngày càng tốt lên.
Cách anh tập rèn kỹ năng ra quyết định
Anh chia sẻ với các em một khung tư duy gồm bốn bước mà bản thân đã áp dụng. Nghe thì đơn giản nhưng hiệu quả vô cùng nếu em thực hành thường xuyên.
Bước đầu tiên là xác định rõ mục tiêu. Trước khi chọn, hãy tự hỏi: “Mình thực sự muốn gì?”. Khi mục tiêu rõ ràng, việc quyết định sẽ dễ hơn rất nhiều. Ví dụ, ngày xưa khi anh muốn kinh doanh online, mục tiêu của anh là có thể chủ động công việc, không bị bó buộc thời gian. Mục tiêu này giúp anh loại bỏ những lựa chọn khác vốn không đáp ứng được điều mình mong muốn.
Bước thứ hai là thu thập thông tin. Đừng dựa vào cảm xúc nhất thời hay lời đồn thổi. Hãy tìm hiểu từ nhiều nguồn, hỏi người đã từng trải qua. Khi có nhiều thông tin, em sẽ thấy mình bớt lo sợ hơn. Anh từng dành hàng tuần để đọc tài liệu, xem video, hỏi những người đi trước trước khi nhập lô hàng đầu tiên.
Bước thứ ba là cân nhắc ưu và nhược điểm. Đây là một thói quen mà anh thấy rất hữu ích: viết ra giấy thành hai cột rõ ràng. Khi nhìn mọi thứ bằng mắt thay vì chỉ nghĩ trong đầu, em sẽ thấy bức tranh toàn cảnh sáng sủa hơn.
Bước cuối cùng là đặt thời hạn. Nhiều người không quyết được vì họ cứ đợi “thêm một chút thông tin nữa”. Nhưng nếu cứ chờ, sẽ chẳng bao giờ đủ. Hãy cho mình một khung thời gian cụ thể, ví dụ 24 giờ hoặc 3 ngày tùy theo mức độ quan trọng. Khi hết hạn, em phải chọn.
Câu chuyện thực tế
Anh muốn kể cho các em nghe một kỷ niệm. Lần đầu anh đứng trước quyết định kinh doanh online, thông tin anh nhận được là vô cùng trái chiều. Người thì bảo lợi nhuận cao, người khác lại nói rủi ro nhiều, hàng tồn kho, lỗ vốn… Nếu lúc ấy anh để nỗi sợ chiếm lĩnh, chắc anh đã bỏ qua cơ hội. Nhưng anh có mục tiêu lớn: là được tự chủ trong công việc. Chính mục tiêu ấy đã giúp anh can đảm tiến lên.
Anh tự học từng kỹ năng một: nhập hàng, quản lý kho, làm marketing, bán hàng online. Lúc đầu sai rất nhiều, nhưng mỗi lần sai là một lần anh biết thêm cách không nên làm. Còn khi đúng, anh lại tìm được cách tối ưu hơn. Nhờ kiên trì, anh đã tạo dựng được công việc như mong muốn. Điều này cho anh một niềm tin lớn: sai hay đúng không quan trọng bằng việc dám bước đi.
Bài tập thực hành cho các em
Anh không muốn các em chỉ đọc lý thuyết. Hãy thử một bài tập nhỏ. Nghĩ về một quyết định mà em cần đưa ra trong thời gian gần đây: chọn ngành học, tham gia một câu lạc bộ, thay đổi một thói quen…
Tiếp theo, lấy giấy và bút ra. Viết rõ mục tiêu của mình. Ví dụ: “Mục tiêu của mình là chọn ngành học phù hợp để theo đuổi lâu dài.” Sau đó ghi lại tất cả thông tin em đã có, đồng thời liệt kê những gì cần tìm thêm.
Khi đã có thông tin, hãy vẽ một bảng cân đối: cột bên trái là ưu điểm của từng lựa chọn, cột bên phải là nhược điểm. Hãy viết chi tiết, đừng chỉ để trong đầu.
Cuối cùng, đặt một thời hạn. Ví dụ, cho bản thân 48 giờ để suy nghĩ. Khi hết thời gian, em buộc phải đưa ra quyết định và hành động theo nó.
Nếu em lặp lại bài tập này nhiều lần, em sẽ thấy sự thay đổi rõ rệt. Mỗi lần làm, sự tự tin trong việc quyết định sẽ tăng lên. Quan trọng hơn, em sẽ nhận ra rằng quyết định nào cũng có giá trị, bởi nó giúp em trưởng thành.
Kết
Các em ạ, ra quyết định không phải là tìm sự hoàn hảo. Không có cái gọi là “quyết định đúng tuyệt đối”. Có chăng chỉ là quyết định phù hợp nhất trong bối cảnh, với dữ liệu mình có, ở thời điểm hiện tại. Điều cần là dám chọn và dám chịu trách nhiệm.
Đừng chờ đến khi mọi thứ rõ ràng mới quyết. Sẽ không bao giờ có ngày ấy. Thay vì chờ đợi, hãy tập quyết định, chấp nhận rủi ro, học từ sai lầm và tiếp tục tiến lên.
Trong bài trước, anh nói với các em rằng kỹ năng tự học giúp em liên tục phát triển bản thân. Hôm nay, anh muốn nhấn mạnh rằng kỹ năng ra quyết định chính là bước tiếp theo để em biến tri thức thành hành động. Khi biết tự học và dám quyết, em sẽ tiến rất nhanh so với số đông.
