Bước sang tuổi 30 – vì sao chúng ta cần một “hệ thống” mới
Tôi tin rằng sau tuổi 30, chúng ta đều nhận ra mình đã bước vào một “trò chơi” rất khác so với tuổi đôi mươi. Ngày trước, nỗi lo lớn nhất chỉ xoay quanh chuyện trả tiền thuê trọ, trả góp chiếc xe máy hay cố gắng dành dụm một khoản nhỏ để đi chơi cuối tuần. Nhưng giờ đây, những áp lực ấy nhanh chóng được thay thế bằng gánh nặng lớn hơn: chăm lo cho gia đình nhỏ, phụng dưỡng cha mẹ, chuẩn bị cho tương lai dài hạn 20–30 năm phía trước.
Ngay bản thân tôi, cảm giác khi ở độ tuổi 30 thời gian trôi nhanh đến mức choáng váng. Khủng hoảng tuổi 30 không phải chỉ là một cụm từ ngẫu nhiên trên báo chí, mà thực sự là trải nghiệm của nhiều người: đứng giữa sự nghiệp chưa vững, gia đình vừa chớm và một chuỗi trách nhiệm nối dài phía trước. Tôi cũng từng hoang mang, từng tự hỏi: “Mình đã đi được bao xa? Liệu tài chính hiện tại đã có thể bảo vệ gia đình của mình chưa?”
Chính từ những trải nghiệm ấy, tôi bắt đầu xây dựng cho mình một cách tiếp cận rõ ràng hơn: coi tài chính như một hệ thống, có nền móng, có lớp bảo vệ, có lộ trình. Và tôi muốn chia sẻ lại với các bạn, nhất là những ai cũng đang bước qua tuổi 30, để chúng ta cùng đi với tâm thế vững vàng hơn.
Hai tình huống phổ biến sau tuổi 30
Sau tuổi 30, chúng ta thường rơi vào hai tình huống điển hình.
Nếu bạn đã lập gia đình, bạn sẽ có thêm người phụ thuộc. Vợ hoặc chồng, con cái, thậm chí là cha mẹ già. Trách nhiệm tài chính vì thế mà nặng gấp nhiều lần, mỗi quyết định sai lầm có thể ảnh hưởng đến cả những người thân yêu.
Còn nếu bạn vẫn đang độc thân, áp lực có thể ít hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là nhẹ nhàng. Lúc này, bạn cần lo cho chính mình, nhưng cũng đồng thời chuẩn bị nền tảng để không bị hụt hơi khi bước vào giai đoạn tiếp theo của cuộc đời.
Dù ở tình huống nào, điểm chung vẫn là: chúng ta cần một hệ thống tài chính đủ vững chắc để vừa bảo vệ hiện tại, vừa mở đường cho tương lai.
Tư duy nền tảng: luôn đi từ “tiền trước – tiêu sau”
Một trong những nguyên tắc tôi học được sớm và áp dụng liên tục nhiều năm nay, đó là nguyên tắc “tiền trước – tiêu sau”. Nghe thì đơn giản, nhưng tin tôi đi, hầu hết mọi người thất bại vì quá xem nhẹ nó.
Mỗi lần nhận được thu nhập, tôi không bao giờ tiêu ngay. Việc đầu tiên luôn là trích một phần cho tiết kiệm và đầu tư. Chỉ phần còn lại mới được dùng cho chi tiêu sinh hoạt. Tiền giống như nước, nếu không có bờ để giữ, nó sẽ trôi đi vô hình. Nếu bạn không quản được tiền, tiền sẽ quay lại kiểm soát bạn.
Nhiều bạn sau tuổi 30 chia sẻ với tôi rằng thu nhập của gia đình thường chỉ vừa đủ chi tiêu, thậm chí có lúc còn hụt. Trong trường hợp này, nguyên tắc “tiền trước – tiêu sau” càng trở nên quan trọng. Nó buộc bạn phải nhìn lại và tìm cách gia tăng thu nhập, thay vì cam chịu trong sự thiếu hụt.
Ba lớp bảo vệ tài chính
Tôi thường hình dung hệ thống tài chính giống như một căn nhà. Muốn xây tầng cao, bạn phải có móng vững. Với tài chính, móng đó chính là ba lớp bảo vệ.
Quỹ khẩn cấp: tấm đệm an toàn đầu tiên
Tôi muốn nói với bạn thật rõ ràng: quỹ khẩn cấp không phải một lựa chọn, mà là điều bắt buộc. Nếu bạn chưa có, hãy bắt đầu ngay.
Mục tiêu tối thiểu là đủ trang trải từ sáu tháng đến một năm chi phí sinh hoạt cơ bản. Tôi biết nhiều bạn nghĩ rằng “làm gì có khoản nào lớn vậy để mà để riêng ra”. Nhưng bạn có thể tích lũy dần, bắt đầu từ một tháng, rồi 3 tháng và cứ thế tiến lên.
Tác dụng của quỹ này không chỉ là tiền bạc. Nó là sự yên tâm. Khi mất việc, khi bất ngờ ốm đau, khi gia đình gặp biến cố, bạn không phải cuống cuồng bán tháo tài sản hay lao vào vay nặng lãi. Nó giống như một chiếc đệm, giúp bạn rơi xuống mà không vỡ nát.
Ví dụ, nếu mỗi tháng bạn chi 10 triệu đồng, hãy đặt mục tiêu tiết kiệm từ 60 đến 120 triệu đồng.
Tôi luôn có một quỹ khẩn cấp ở những nơi an toàn và dễ rút như tài khoản tiết kiệm linh hoạt trong ngân hàng (rút lúc nào cũng được). Đó là khoản tiền “không bao giờ để chạm tới” trừ khi thực sự khẩn cấp.
Bảo hiểm sức khỏe: lớp chắn cho những rủi ro lớn
Sau tuổi 30, sức khỏe không còn dồi dào như khi còn trẻ. Xác suất bệnh tật hay tai nạn tăng lên, và chi phí y tế cũng không hề nhỏ. Nếu bạn có con nhỏ thì cũng sẽ biết rằng trẻ em nhỏ tuổi rất dễ ốm vì hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Tôi nhận ra rằng nếu không có bảo hiểm, chỉ một lần nhập viện thôi có thể xóa sạch nhiều năm tích lũy thậm chí rơi vào khủng hoảng tài chính.
Tôi đã mua bảo hiểm sức khỏe ngay khi lập gia đình và điều này giúp tôi yên tâm khi con cái hoặc vợ hoặc chính tôi cần chăm sóc y tế. Nếu các bạn có vợ/chồng hoặc con nhỏ, hãy cân nhắc bảo hiểm nhân thọ để đảm bảo rằng, trong trường hợp xấu nhất, gia đình bạn vẫn được bảo vệ tài chính. Hãy nghiên cứu kỹ các gói bảo hiểm, chọn những gói phù hợp với thu nhập và xem đây như một khoản đầu tư cho sự an tâm.
Tài sản sinh lời ổn định: nguồn thu đều đặn
Khi đã có quỹ khẩn cấp và bảo hiểm, lớp bảo vệ thứ ba là xây dựng tài sản sinh lời ổn định. Đây là những tài sản mang lại thu nhập đều đặn, như nhà cho thuê, gửi tiết kiệm kỳ hạn, hoặc đầu tư vào vàng. Những nguồn thu này giúp các bạn yên tâm thử sức ở những lĩnh vực rủi ro cao hơn, như chứng khoán hoặc kinh doanh mà tôi sẽ chia sẻ trong các bài sau.
Điểm quan trọng là nó phải đều đặn và tương đối an toàn. Thu nhập từ những nguồn này chính là “dòng máu” nuôi hệ thống tài chính, giúp bạn yên tâm thử sức ở những mảng rủi ro hơn sau này.
Quản lý chi tiêu nguyên tắc sau tuổi 30
Một nguyên tắc cốt lõi mà tôi áp dụng từ nhiều năm nay là: mỗi khi nhận được thu nhập, trích ngay một phần để tiết kiệm hoặc đầu tư trước khi tiêu. Chỉ dùng số tiền còn lại cho chi phí sinh hoạt. Khi lập gia đình, tôi chia rõ nhiệm vụ của từng người: Vợ sẽ lo chi phí sinh tồn (chi phí sinh hoạt + tiền học cho con), còn tôi sẽ dùng thu nhập của bản thân để đầu tư lo cho tương lai. Tiền giống như nước, nếu không có bờ kè vững chắc, nó sẽ chảy đi mất. Nếu các bạn không kiểm soát được tiền, nó sẽ kiểm soát lại các bạn, khiến các bạn rơi vào vòng xoáy chi tiêu không kiểm soát.
Nếu thu nhập của các bạn còn thấp, hãy linh hoạt điều chỉnh tỷ lệ, ví dụ 60% cho chi phí thiết yếu, 25% cho tiết kiệm, và 15% cho hưởng thụ. Quan trọng là luôn trích trước một phần cho tiết kiệm và đầu tư, như nguyên tắc “tiền trước, tiêu sau”. Tôi từng điều chỉnh chi tiêu bằng cách cắt giảm ăn ngoài và tự nấu ăn, giúp tôi tiết kiệm qua thời kỳ khó khăn để đầu tư vào kỹ năng marketing. Các bạn cũng có thể áp dụng quy tắc này, kết hợp với kỹ năng tiết kiệm và làm việc hiệu quả, để quản lý tài chính một cách thông minh.
Những sai lầm cần tránh
Sau tuổi 30, nhiều người bắt đầu muốn chứng minh bản thân bằng tiêu sản: xe sang, điện thoại mới, đồ hiệu, căn nhà vượt quá khả năng. Sự thật là những thứ ấy chỉ làm bạn trông giàu hơn, chứ không giúp bạn thực sự giàu.
Một sai lầm khác là không tách biệt tiền đầu tư và tiền sinh hoạt. Khi gặp biến cố, bạn buộc phải bán tài sản đầu tư với giá rẻ, vừa mất vốn vừa mất cơ hội.
Và cuối cùng, tránh đầu tư theo phong trào, như mua cổ phiếu chỉ vì bạn bè rủ rê. Hãy xây dựng hệ thống tài chính an toàn trước, rồi mới nghĩ đến những khoản đầu tư rủi ro cao, như tôi sẽ chia sẻ trong các bài sau.
Một lộ trình gợi ý để bạn bắt đầu
Tôi thường chia lộ trình xây dựng hệ thống tài chính sau tuổi 30 thành ba giai đoạn.
Trong một đến hai năm đầu, hãy tập trung hoàn thiện quỹ khẩn cấp, mua bảo hiểm cần thiết cho bản thân và gia đình, đồng thời đầu tư vào chính kỹ năng của bạn để gia tăng thu nhập.
Từ năm thứ 3 đến năm thứ 5, mục tiêu là mở rộng tài sản sinh lời ổn định và giảm nợ xấu về 0. Đây là giai đoạn bạn bắt đầu cảm thấy “nhẹ thở” hơn về tài chính.
Sau 5 năm, khi nền móng đã vững, bạn có thể cân nhắc mở rộng sang những lĩnh vực tiềm năng nhưng rủi ro cao hơn, như chứng khoán, kinh doanh hay startup. Khi đó, bạn chơi cuộc chơi với sự chủ động, chứ không phải vì bị cuốn đi.
Hệ thống tài chính an toàn để làm chủ tương lai
Tuổi 30 trở đi, tiền bạc không chỉ để tiêu, mà còn là tấm lá chắn bảo vệ bạn và gia đình trước những biến động. Khi bạn có một hệ thống tài chính an toàn, bạn sẽ không còn phải đưa ra lựa chọn trong sợ hãi, mà có thể chọn công việc, chọn dự án, chọn hướng đi vì mong muốn thực sự của mình.
Với tôi, đó mới chính là bước đầu tiên trên hành trình tự do. Và tôi hy vọng rằng, bạn cũng sẽ tìm thấy sự vững vàng của riêng mình từ hôm nay.
